bu ceset nedir? öncelikle (talmut, gittin 68a - 68b) arasını yazacağım, sonra fahrettin razi tefsirinden benzer anlatıyı aktaracağım.
1-) kral süleyman tapınak inşa etmek istiyor
tapınağın demir alet kullanılmadan inşa edilmesi gerekiyordu. bunun için süleyman rabbileri ve cinleri toplayıp istişare etti. onlar da süleyman’a şamir adlı cini tavsiye ettiler. bu cin, sert taşları kolayca kesebiliyordu. böylece tapınak için gerekli taşlar işlenebilecekti.
2-) süleyman şamir’i arıyor
bunun üzerine kral süleyman, şamir’e ulaşmaya çalıştı fakat kimse yerini bilmiyordu. cinler kendisine aşmeday’ı tavsiye ettiler. aşmeday cinlerin kralıydı ve çok bilgeydi. gökyüzüne çıkıp meleklerden ders alır sonra yeryüzüne iner ders çalışırdı. şamir’in yerini ancak aşmeday bilir dediler. aşmeday bir dağda kalıyordu. kendine ait bir su kuyusu vardı. üzeri mühürlüydü. bu sudan içerdi.
3-) aşmeday’ın yakalanması
kral süleyman, en güvendiği komutanı benayahu ben yehoyada’yı çağırdı. ona üzerinde yahve’nin adı yazılı bir zincir ve yüzük, yün ve şarap tulumları verdi. aşmeday’ın su dolu havuzunu boşaltıp içine şarap doldurdu. cin başlangıçta şüphe duysa da şaraptan içip sızdı. benayahu fırsattan istifade ederek cini zincirle bağladı. aşmeday adlı cin direnmeye çalıştı fakat nafile çünkü zincirin üstünde tanrının kutsal adı yazılıydı.
4-) aşmeday’ın garip davranışları
beneyahu, zincire vurduğu cinle birlikte kudüs’e doğru yürümeye başladı. yoldayken cin kendini bir ağaca sürttü, bunun üzeriine ağaç devrildi. bir evin yanından geçerken ev yıkıldı. cin çok güçlüydü. fakir bir dul kadının evinin yanından geçerken kadın cin’e yalvarmaya başladı. bunun üzerine aşmeday yumuşayıp kendini iki büklüm etti ki ev yıkılmasın fakat bu sırada kendini zorladığı için bir kemiği kırıldı. o esnada tevrat’taki “yumuşak dil kemiği kırarmış.” ayeti aklına geldi. yürümeye devam ettiler, yolunu kaybetmiş kör bir adama rastladılar. aşmeday kör adama yardım etti sonra sarhoş bir adama rastladılar. cin ona da yol gösterip yardımcı oldu. bir düğüne rastladılar. cin ağlamaya başladı. bir adama rastladılar. adam kendisi için 7 yıl dayanacak sağlamlıkta bir ayakkabı istiyordu. cin gülmeye başladı. bir falcı, kahin gördüler. halk o kahinin her şeyi ve geleceği bildiğine inanıyordu. cin tekrar gülmeye başladı.
5-) süleyman’ın huzurunda
aşmeday saraya ulaşınca onu 3 gün dışarıda beklettiler. süleyman’ın huzuruna çıktı ve bir çubuk alarak yere dört arşımlık bir mezar çizdi. cin şöyle dedi: “ey süleyman öldüğünde bu dünyadan eline sadece dört arşın toprak geçecek. tüm dünya senin oldu, her şeyi ele geçirdin yetmedi beni de mi zaptetmeye çalışıyorsun?” süleyman şöyle karşılık verdi: “amacım tapınak inşa etmektir fakat bu iş için şamir adlı cine ihtiyacım var. bana onun yerini söylemelisin.” aşmeday dedi ki: “o benim kontrolümde değildir. denizlerin prensi onun hamisidir. prens, kilidi sadece vahşi bir horoza vermiştir. o kuş, bu emanet sayesinde ağaçsız dağlara gider, kayaları yarıp içine tohum doldurur. bu sayede ağaçlanır her yer.” bunun üzerine komutan benayahu yabani horoz’un yuvasını araştırıp buldu. yuvanın üzerini camla kapattı. horoz yuva’ya geldiğinde içeri giremedi. tam o sırada beneyahu kuşu yakaladı ve emaneti ondan aldı. kuş, emaneti kaptırdığı için intihar etti.
6-) aşmeday’ın garip davranışlarının hikmeti
kral süleyman aşmeday’a yaptığı garip davranışların sebebini sordu. cin anlatmaya başladı. yardım ettiğim kör adamın adı göklerde sadık bir insan diye yazılıydı. ona yardım edene ahirette yardım edileceği ilan edilmişti. bunun için ona yol gösterdim. sarhoş adama gelince o tam bir günahkardı. ona da yardım ettim ki ahirete hiçbir payı kalmasın, tüm mükafatını dünyada alsın, burada rahat görsün ki ahirete nasibi kalmasın. düğüne gelince, ağladım çünkü 30 gün içinde damat ölecek ve gelin mecburen damadın kardeşiyle evlenecek fakat kayınbiraderi henüz küçüktür, gelin 13 sene beklemek zorunda kalacak. 7 yıllık ayakkabı isteyene gelince, ağladım çünkü adamın 7 gün bile ömrü kalmamıştı. falcı kahine gelince, güldüm çünkü geleceği bildiğini iddia etmesine rağmen bir hazinenin üstüne oturduğunu bile bilmiyordu. altında hazine olduğundan habersizdi.
7-) süleyman’ın gafleti
şamir bulunduktan sonra aşmeday sarayda tutulmaya devam etti. bir gün süleyman cine sordu. cinler insanlardan nasıl üstün olur dedi. cin dedi ki: “zincirimi çöz, parmağındaki yüzüğü bana ver sana göstereyim.” süleyman da bu teklifi kabul etti. aşmeday yüzüğü alır almaz onu denizlere fırlattı. bir kanadı göğe diğer kanadı yere değecek kadar büyüdü. süleyman’ı da 400 fersah uzağa fırlattı. cin süleyman’ın kılığına girerek onun tahtına oturdu. süleyman’ın karılarıyla onlar adetliyken bile ilişkiye girmeye çalıştı.. o kadar ileri gitti ki süleyman’ın annesi batşeva’ya bile ahlaksız teklifte bulundu. gerçek süleyman ise halkın arasında perişan halde dolaşıyordu. ben vaiz (kohelet), kudüs’te kraldım diyordu ama herkes ona deli diyordu.
8-) cinin ifşa olması
aşmeday’ın ayakları üç çatallıydı, kuşa benziyordu. bunun için asla çoraplarını çıkarmazdı. onun hareketlerinden şüphelenen yüce mahkeme sanhedrin durumu araştırdı. halk arasında ben kralım diye dolaşan gerçek süleyman’ı duydular. hiçbir deli bu kadar ısrarla ben kralım demez diye düşündüler. en sonunda gerçek süleyman’ı getirdiler. aşmeday süleyman’ı görünce kaçtı. bu olay süleyman’da travmaya sebep oldu. gece uyurken bile etrafına 60 tane muhafız diker öyle uyurdu.
şimdi fahrettin razi tefsirini okuyalım:
hz. süleyman bir adadaki şehri fetheder ve kralın güzel kızı cerâde'yi alır. kız müslüman olur ama babası için ağlar. süleyman, bir cine emir vererek kızın babasına benzeyen bir heykel yaptırır. kız ve hizmetçileri bu heykele secde etmeye başlar. âsaf bu durumu süleyman'a bildirir. süleyman heykeli kırdırır, kadını cezalandırır ve günahından dolayı çöle gidip tevbe eder. sürekli yanında taşıdığı ve mülkünün kuvvetinin bağlı olduğu mührünü, cariyesi emine'ye emanet ettiği bir sırada, şeytan süleyman kılığına girerek mühürrünü alır ve tahtına oturur. gerçek süleyman'ın görünümü değişir. emine onu tanımaz ve kovar. süleyman hatasını anlar, dilencilik yapar ve balıkçıların yanında çalışmaya başlar. evin içinde puta tapıldığı kırk gün boyunca, süleyman bu zor durumda kalır. âsaf ve ileri gelenler, şeytanın verdiği hükümleri yadırgamaya başlar. âsaf'ın soruları üzerine, süleyman kılığındaki kişinin cünüplükten yıkanmadığı ve hayızlıyken hanımlarla birleştiği anlaşılır. şeytan korkup kaçar ve mührü denize atar. bir balık mührü yutar. bu balık süleyman'ın eline geçer. süleyman balığın karnını yardığında mührünü bulur, secdeye kapanır ve mülkü yeniden eline geçer. şeytanı yakalayıp bir kaya içine hapsederek denize atar. bazı rivayetlerde, süleyman'ın bu fitneye düşmesi, kızın heykeline ibadete başlamasıyla mülkün elden gitmesine bağlanır. diğer bir rivayete göre ise süleyman şeytana, insanları nasıl fitneye düşürdüğünü sormak için mührünü verir ve şeytan mührü denize atar, bu şekilde tahta oturur.
talmut, gittin. 68b19’da şöyle yazmaktadır:
rav ve şemuel, süleyman'ın bu hikâyesi konusunda ihtilafa düştüler. biri şöyle dedi: "süleyman bir kraldı ve sonra sıradan bir adam oldu ve bir daha asla krallık makamına geri dönmedi." diğeri ise şöyle dedi: "süleyman bir kraldı ve sıradan bir adam oldu fakat sonunda tahtına geri döndü ve aşmeday'ı yendi."
gördüğünüz üzere kuran, israiloğullarının ihtilaf ettiği bir meseleyi tafsil ederek açıklıyor.
peygamberlerin kıssalarında akıl sahipleri için birer ibret vardır. bu kuran uydurulabilecek bir söz değildir bilakis kendinden önceki kitapları tasdik edicidir, her şeyi tafsil edicidir, müminler için bir rehber ve rahmettir. (yusuf 12:111)
nefes nefese koşan atlara yemin olsun. tırnaklarıyla ateş çıkaran atlara yemin olsun. sabah erkenden akın eden atlara yemin olsun. orada tozu dumana katanlara bununla bir topluluğun içine dalanlara yemin olsun.
gerçekten EL-İNSAN rabbine karşı çok nankördür. şüphesiz kendisi de buna şahittir. gerçekten o, mal sevgisine düşkündür. acaba o bilmiyor mu? kabirlerde olanlar dışarı çıkarıldığı zaman ve kalplerde gizlenenler açığa vurulduğu zaman… rabbin her şeyden haberdardır. (adiyat 100)
kutsal kitaplarda at sevgisiyle ve atlarla meşhur olan tek bir kişi vardır: hz süleyman… adiyat suresinde bahsedilen el-insan yani bilinen insan hz süleyman’dır. ahireti bildiği halde günah işleyen hz süleyman’dır. allah kendisine müşrik kadınlardan uzak dur demesine rağmen o kadınlarla beraber olmuş ve onlar için tapınak inşa ederek günah işlemiş, bundan dolayı da tahtı elinden geçici süreliğine alınmıştır.
kral süleyman, babası davut'tan farklı olarak, firavun'un kızı da dahil olmak üzere pek çok yabancı kadınla evlendi ve cariyeler edindi; bu kadınlar, moab, ammon, edom, sayda ve hittilerdendi ve rab'bin israil halkına "onlarla evlenmeyin, onlar da sizinle evlenmesin, yoksa kesinlikle yüreklerinizi kendi ilahlarının ardına çevirirler" dediği uluslardandı. ancak süleyman bu kadınlara gönülden bağlandı. müşrik karıları için tapınaklar inşa etti. yaşlandıkça karıları yüzünden başka ilahların peşinden gitti ve israil'in tanrısı'na karşı günah işledi. babası davud gibi olamadı. (tevrat, 1.krallar 11.bap)
habil ademoğlu 06/12/2025
